De recente genetische ontdekking van de internationale wetenschappelijke groep Proyecto ADN Leonardo creëert een ongekend scenario om het genoom van het genie te traceren. Zijn ze dichter bij het oplossen van het mysterie van zijn stoffelijke resten door middel van moderne forensische wetenschap?
De vooruitgang in de genetische identificatie van Leonardo da Vinci heeft een belangrijke wending genomen met de recente bevestiging van een mannelijke afstamming die teruggaat tot 1331, aldus het team van het Leonardo DNA Project. Deze bevinding, die in een persbericht werd aangekondigd, betekent een belangrijke stap in de reconstructie van het DNA van een van de grootste genieën van de Renaissance, een taak waar wetenschappers al bijna tien jaar mee bezig zijn.
De figuur van Leonardo da Vinci blijft de wereld fascineren, niet alleen vanwege zijn monumentale werk, maar ook vanwege de vragen rond zijn persoonlijke geschiedenis en zijn uiteindelijke lot. Hoewel volgens de overlevering het kasteel van Amboise in Frankrijk de plaats is waar zijn stoffelijke resten rusten, is de authenticiteit van dat graf altijd ter discussie gebleven.
Het belangrijkste doel van het project is om met zekerheid de laatste rustplaats van Da Vinci te bepalen en, als de analyses succesvol zijn, de mogelijkheid te openen om het volledige genoom van de Italiaanse polymath te sequencen. Onderzoekers zijn van mening dat deze kennis een dieper inzicht zou kunnen geven in de uitzonderlijke talenten en scherpe blik van Leonardo, evenals de uiteindelijke reconstructie van zijn driedimensionale beeld.
Het Leonardo da Vinci DNA Project is een mijlpaal in de zoektocht naar zekerheid: het combineert historische genealogie, forensische genetica en geavanceerde technologie om te achterhalen of Leonardo echt in Amboise begraven ligt en om nieuwe instrumenten te ontwikkelen om zijn nalatenschap te onderzoeken.
Het genealogisch onderzoek was van cruciaal belang in dit proces. Alessandro Vezzosi en Agnese Sabato, genealogen van de Associazione del Patrimonio Leonardo Da Vinci, zijn er onlangs in geslaagd om 15 mannelijke afstammelingen te identificeren aan de hand van de vaderlijke lijn en een halfbroer van Leonardo. Dankzij deze inspanning konden zes levende afstammelingen worden gelokaliseerd, van wie het DNA werd geanalyseerd door moleculair antropoloog David Caramelli en forensisch antropoloog Elena Pilli. De resultaten toonden aan dat de segmenten van het Y-chromosoom overeenkwamen, wat wijst op een ononderbroken mannelijke afstamming gedurende ten minste 15 generaties.
De volgende stap is het vergelijken van dit DNA met de overblijfselen die aan Leonardo da Vinci worden toegeschreven. De kunstenaar overleed in mei 1519 en werd volgens zijn wensen begraven in de kerk van Saint Florentin in Amboise. De verwoesting van de kerk tijdens de Franse Revolutie en de daaropvolgende overbrenging van de botten naar een kapel in de Loirevallei in 1863 hebben echter twijfels doen rijzen over de authenticiteit van de overblijfselen, die tot op de dag van vandaag voortduren.
Het project onderzoekt ook de mogelijkheid om biologisch materiaal te identificeren in werken en voorwerpen die aan de kunstenaar worden toegeschreven. Er zijn pilotstudies gestart naar de microbiële flora in renaissanceschilderijen en manuscripten, met als doel toekomstige genetische sporen te vergelijken met het gereconstrueerde profiel van Da Vinci. Als dit lukt, zou deze doorbraak een nieuw hoofdstuk kunnen openen in de authenticatie en analyse van historische stukken.
Het ontbreken van directe nakomelingen van Da Vinci bemoeilijkte de verificatie, wat Vezzosi en Sabato ertoe bracht de mannelijke nakomelingen van zijn vader en zijn halfbroer op te sporen. Door genetische analyse van deze nakomelingen kan nu hun Y-chromosoom worden vergeleken met dat van de aan Leonardo en andere naaste familieleden toegeschreven overblijfselen.
Tegelijkertijd is het project begonnen met de opgraving van een familiegraf van de Da Vinci’s, waar mogelijk de botten van Leonardo’s grootvader, oom en halfbroers liggen. De antropologen Alessandro Riga en Luca Bachechi van de Universiteit van Florence leiden deze opgraving en hebben ten minste één man geïdentificeerd onder de gevonden resten. Caramelli legde uit dat “er meer gedetailleerde analyses nodig zijn om te bepalen of het geëxtraheerde DNA voldoende bewaard is gebleven”. Hij voegde eraan toe dat het op basis van deze resultaten mogelijk zal zijn om fragmenten van het Y-chromosoom te analyseren en deze te vergelijken met de huidige nakomelingen.
De overeenkomst tussen de Y-chromosomen van de levende nakomelingen en de oude resten zou de hypothese versterken dat het inderdaad om de familielijn van Leonardo da Vinci gaat. Wetenschappers waarschuwen echter dat het proces nog aanvullende verificaties en validatie door andere onderzoeksteams vereist.
De interesse om het genoom van Leonardo te ontcijferen gaat verder dan louter historische identificatie. Volgens Vezzosi “hopen we door het herstellen van Leonardo’s DNA inzicht te krijgen in de biologische oorsprong van zijn buitengewone gezichtsscherpte, zijn creativiteit en mogelijk zelfs aspecten van zijn gezondheid en doodsoorzaken”.
