De alarmsignalen worden steeds luider: na het klimaat, de biodiversiteit en zoet water is nu een nieuwe cruciale grens overschreden. Het laatste rapport van het prestigieuze Potsdam-instituut onthult dat de verzuring van de oceanen in de gevarenzone is beland, waardoor het aantal overschreden ‘planetaire grenzen’ nu op zeven van de negen staat.
Het rapport Planetary Health Check van het Potsdam Institute (PIK), dat op 24 september werd gepubliceerd, schetst een verontrustend beeld. De ‘planetaire grenzen’, oftewel de negen drempels die door de wetenschap zijn vastgesteld om een veilige omgeving voor de mensheid te garanderen, hebben er nu een nieuw slachtoffer bij: de verzuring van de oceanen. Dit fenomeen, dat voornamelijk wordt aangewakkerd door de verbranding van fossiele brandstoffen en versterkt wordt door ontbossing en veranderingen in landgebruik, bedreigt het vermogen van de zeeën om het klimaat te reguleren.
Zes andere grenzen zijn al ruimschoots overschreden: klimaatverandering, verlies van biodiversiteit, ontbossing, de verspreiding van synthetische chemicaliën (waaronder kunststoffen), de schaarste aan zoet water en de verstoring van de stikstofcyclus als gevolg van landbouwgrondstoffen. Alleen de ozonlaag en de aanwezigheid van aerosolen in de atmosfeer blijven voorlopig binnen een veilige zone.
Steeds zuurdere en kwetsbaardere oceanen
De oceanen absorberen een groot deel van de kooldioxide (CO₂) die door menselijke activiteiten wordt uitgestoten. Maar deze regulerende functie heeft een prijs: hoe meer CO₂ zich ophoopt, hoe meer de pH-waarde van het zeewater daalt. Sinds het begin van het industriële tijdperk is de zuurgraad van de oceanen al met 30 tot 40 % gestegen, waardoor koralen, schelpdieren, plankton en, als gevolg daarvan, de hele mariene voedselketen kwetsbaarder zijn geworden. Deze vicieuze cirkel vermindert ook het toekomstige vermogen van de oceanen om CO₂ op te vangen.
“Zonder een gezonde zee is er geen gezonde planeet”, zegt oceanograaf Sylvia Earle, geciteerd door het Potsdam-instituut. Verzuring is een knipperend rood lampje op het dashboard van de stabiliteit van de aarde. Als we dit negeren, riskeren we de ineenstorting van de fundamenten van het leven zelf. “
Levke Caesar, mededirecteur van het Planetary Boundaries Science Lab, is dezelfde mening toegedaan: ”De oceanen worden zuurder, het zuurstofgehalte daalt en hittegolven in de zee nemen toe“.
Er is nog tijd om in actie te komen
Geconfronteerd met deze ernstige diagnose, herinneren deskundigen eraan dat er oplossingen bestaan. Het voorbeeld van het Protocol van Montreal, dat sinds het verbod op schadelijke stoffen in 1987 heeft geleid tot een geleidelijk herstel van de ozonlaag, toont aan dat gezamenlijke internationale actie vruchten kan afwerpen.
“We moeten dezelfde vastberadenheid aan de dag leggen om de gezondheid van de planeet te herstellen en de oceanen te beschermen”, benadrukt Paul Polman, vicevoorzitter van het Global Compact van de Verenigde Naties. Johan Rockström, directeur van het PIK, wil niettemin hoopgevend zijn: “Ook al is de diagnose ernstig, de mogelijkheid tot herstel blijft bestaan. Falen is niet onvermijdelijk, het is een keuze. Een keuze die moet – en kan – worden vermeden“.
Onderzoekers herhalen dat mislukking niet onvermijdelijk is. Toch verandert de oceaan al in stilte. Zal de planeet deze laatste kans op herstel aangrijpen, of zal ze dit ”rode lampje” blijven knipperen tot het punt van geen terugkeer?
