Recent onderzoek onderzoekt hoe familiebanden en hersenweerstand de sleutel kunnen zijn tot een uitzonderlijk lang leven
In El Carmen de Viboral, een kleine gemeente in het oosten van Antioquia, is Julio Enrique Saldarriaga Hernández een symbool geworden van een lang leven en vitaliteit.
Saldarriaga is net 112 jaar geworden en draagt de titel van oudste man van Colombia, een status die is bevestigd door de Gerontology Research Group (GRG), die hem erkent als een van de twee levende supercentenarians in het land.
Zijn verhaal is veel meer dan een simpele anekdote en heeft de interesse gewekt van de wetenschappelijke en sociale gemeenschap, die probeert te begrijpen welke factoren ervoor hebben gezorgd dat deze boer meer dan een eeuw oud is geworden. El Colombiano heeft hem benaderd om meer te weten te komen over zijn leven en te proberen een patroon te ontdekken dat verband houdt met zijn lange levensduur, die niet alleen in Colombia maar in de hele wereld ongewoon is.
Saldarriaga heeft zijn hele leven in het landelijke hart van Antioquia gewoond. Hij werd op 30 juli 1913 geboren in Cocorná, in een gebied waar de wegen van El Carmen de Viboral en El Santuario samenkomen.
Hij groeide op in een groot gezin, als een van tien broers en zussen, en vanaf zeer jonge leeftijd werd hij betrokken bij het werk op het land.
Op 10-jarige leeftijd werkte hij al met het verbranden van houtskool en het zagen van hout, activiteiten die lange dagen in het bos en wandeltochten om het product in de nabijgelegen dorpen te verkopen met zich meebrachten.
Ondanks de voortdurende blootstelling aan houtskool heeft Saldarriaga nooit last gehad van longproblemen, iets wat hij toeschrijft aan een bijzonder recept: baden in aguardiente, zowel voor de huid als voor de keel.
Na verloop van tijd diversifieerde Saldarriaga zijn activiteiten en legde hij zich toe op de productie van tapetusa, een ambachtelijke likeur. Hij vertelt hoe hij de panela verkreeg, fermenteerde en distilleerde, en vervolgens de wegen aflegde om het product te verkopen, waarbij hij zelfs fantastische anekdotes beleefde, zoals ontmoetingen met de “diablo pelietas” tijdens zijn nachtelijke tochten.
Op 17-jarige leeftijd ontmoette hij María Calista García, met wie hij een lange verkering had voordat ze in 1935 trouwden. Samen stichtten ze een gezin met 19 kinderen en in de loop der jaren groeide het nageslacht uit tot 180, waaronder kinderen, kleinkinderen, achterkleinkinderen en achterachterkleinkinderen.
María Calista overleed twaalf jaar geleden, kort voor haar 100e verjaardag, maar de herinnering aan hun leven samen blijft levend in de verhalen van Saldarriaga.
De familiale en sociale omgeving is een fundamentele pijler geweest in het leven van Saldarriaga.
Tot 2020 bewoog hij zich zelfstandig door de straten van El Carmen de Viboral, waar hij contact had met buren en bekenden.
De komst van de pandemie bracht verandering, omdat de lockdown zijn mobiliteit beperkte, maar hij wist zich aan te passen met behulp van een rolstoel en vooral dankzij de voortdurende zorg van zijn dochter Ubiter en zijn kleindochters Nelly en Marleny.
Zij begeleiden hem bij zijn wandelingen, organiseren zijn sociale ontmoetingen en houden hem in contact met de gemeenschap.
Saldarriaga geniet van het sociale leven in het dorp, waar hij als een beroemdheid wordt behandeld en waar ontmoetingen in zijn favoriete bar, onder het genot van rum en muziek, deel uitmaken van zijn routine.
De wetenschap is speciale aandacht gaan besteden aan gevallen zoals dat van Saldarriaga.
Recent onderzoek, met name van de Universiteit van Chicago, heeft aangetoond dat vanaf de leeftijd van 80 jaar sterke en uitgebreide sociale relaties een bepalende factor zijn voor een lang leven.
Hechte families, langdurige vriendschappen en een actief sociaal leven lijken gemeenschappelijke factoren te zijn onder supercentenarians.
In het huidige Colombia is eenzaamheid echter een zorgwekkend fenomeen geworden: 34,7% van de bevolking zegt geen ondersteunend of vertrouwensnetwerk te hebben, wat de uitzonderlijkheid van Saldarriaga’s omgeving nog meer benadrukt.
Naast sociale factoren blijkt genetica een belangrijke rol te spelen bij het verklaren van extreme levensduur. Wetenschappers hebben ontdekt dat bij supercentenarians bepaalde hersengebieden, zoals de entorrinale cortex en de hippocampus, een ongebruikelijke weerstand vertonen tegen leeftijdsgebonden achteruitgang.
Deze gebieden, die verantwoordelijk zijn voor het geheugen en het leren, blijven in betere staat dan bij de meeste mensen, wat te danken zou kunnen zijn aan superieure neuronale reserves.
Hoewel de genen van Saldarriaga niet rechtstreeks zijn onderzocht, wijst de levensduur van zijn familie op een genetische aanleg: zijn vader werd 75 jaar, zijn moeder 90, zijn jongere broer is 95 en zijn vrouw werd bijna 100. De oudste dochter van het echtpaar is momenteel 88 jaar.
De wetenschappelijke belangstelling voor levensduur in Colombia is de afgelopen jaren toegenomen. In 2022 werd het volledige menselijke genoom gesequenced en het jaar daarop voerden Colombiaanse universiteiten de eerste sequencings uit van honderdjarigen in het land.
Deze vooruitgang opent de deur naar onderzoek dat gericht is op het identificeren van de genetische sleutels tot een lang leven en het begrijpen hoe de omgeving en levenservaringen de expressie van die genen beïnvloeden.
Het verhaal van deze bejaarde man is viraal gegaan op sociale media, allemaal vanwege de viering van zijn 110e verjaardag in 2023 – bron: gerontology.fandom.com
Het doel is om vooruitgang te boeken op het gebied van voorspellende geneeskunde, waarmee ziekten die verband houden met veroudering kunnen worden voorspeld en behandeld, waardoor de kwaliteit en duur van het leven worden verlengd.
Colombia telt momenteel 19.400 mensen ouder dan 100 jaar, een cijfer dat een aanzienlijke demografische verandering weerspiegelt ten opzichte van voorgaande decennia, toen het bereiken van de leeftijd van 100 jaar een zeldzaamheid was. Het verhaal van Saldarriaga laat echter zien hoe complex de factoren zijn die een rol spelen bij een lang leven: genetica, sociale omgeving, levenservaringen en, voor een deel, het toeval dat hij de risico’s van een land dat gekenmerkt wordt door geweld en moeilijkheden heeft weten te omzeilen.
Aan het einde van zijn verhaal stelt Saldarriaga, met de humor en vitaliteit die hem kenmerken, voor om nog een drankje te nemen. Zijn eenvoudige en spontane uitnodiging vat de geest samen waarmee hij het leven heeft benaderd en laat de mogelijkheid open dat er nog veel verhalen te vertellen zijn.
