In een wereld waarin digitale betalingen in het dagelijks leven van bijna elke burger op aarde zijn doorgedrongen en waarin de belangrijkste centrale banken overwegen om officiële digitale valuta in te voeren, heeft de Europese Centrale Bank (ECB), die juist binnen haar muren de digitale euro ontwikkelt, aanbevolen om contant geld thuis te bewaren. Het argument is onweerlegbaar: de opeenvolging van crises in de afgelopen jaren (financiële ineenstorting in Griekenland, coronapandemie, invasie van Oekraïne en de daaruit voortvloeiende energiecrisis of de stroomuitval op het Iberisch schiereiland) rechtvaardigt het nut van het bewaren van wat contant geld in huis.
In een paper getiteld ‘Blijf kalm en neem contant geld mee: lessen over de unieke rol van fysiek geld in vier crises’, die woensdag in het maandelijkse bulletin van de centrale bank is gepubliceerd, benadrukken de economen van de instelling de cruciale rol van contant geld tijdens crises zoals de stroomuitval die alle Spanjaarden op 28 april trof.
De auteurs van het document stellen dat contant geld, dankzij zijn psychologische nut, praktische bruikbaarheid en gedecentraliseerde liquiditeit, die dag een noodbetaalmiddel werd toen het digitale systeem volledig uitviel. De stroomstoring op het Iberisch schiereiland benadrukte de rol van contant geld als onmisbare betaalmethode wanneer de digitale infrastructuur uitvalt, en ook als belangrijk instrument om de bevolking gerust te stellen, waardoor de invloed ervan zelfs werd uitgebreid tot gebieden die niet direct door de oorspronkelijke crisis waren getroffen”, aldus de ECB.
De instelling onder leiding van Christine Lagarde herinnerde eraan dat op die dag, waarop Spanje en Portugal zonder stroom kwamen te zitten, de uitgaven met creditcards met 41% tot 42% daalden in vergelijking met een normale dag of met regio’s die niet waren getroffen. Ook de omzet van de elektronische handel kelderde met 54%.
“Deze gebeurtenis maakte contant geld, dat een van de vele betalingsmogelijkheden was, tot het enige betaalmiddel voor veel mensen die het bezaten of er toegang toe hadden, aangezien de bestaande bankbiljetten perfect functioneerden, zelfs toen de digitale systemen en veel geldautomaten niet werkten”, vat de studie samen. De ECB heeft, onder verwijzing naar een studie van CaixaBank Research en Reuters, geschat dat de directe verliezen voor het bbp tussen 400 en 1,6 miljard euro lagen.
Het onderzoek verwijst naar andere historische momenten, zoals de oorlog in Oekraïne, de pandemie of de Griekse staatsschuldencrisis, die een “constant patroon” aan het licht brachten over hoe contant geld een “stabiele waardeopslag” wordt voor burgers in tijden van “acute stress”.
Het begin van de pandemie begin 2020 leidde tot een buitengewone en aanhoudende stijging van de vraag naar eurobankbiljetten. Eind 2020 was de cumulatieve netto-uitgifte van bankbiljetten in de eurozone met meer dan 140 miljard euro gestegen. Dit betekende een stijging van meer dan 85 miljard euro (meer dan 130 %) ten opzichte van de gemiddelde jaarlijkse stijging van ongeveer 55 miljard euro in de jaren vóór de pandemie (2015-2019).
De waarde van de bankbiljetten in omloop is de afgelopen tien jaar constant meer dan 10 % van het bbp van de eurozone gebleven, met een tijdelijke stijging tijdens de pandemie en een matiging vanaf de tweede helft van 2022 als gevolg van de stijging van de rentevoeten.
“Geen enkel systeem is onfeilbaar”
Afgezien van deze individuele factoren (de directe oorzaak van het aanhouden van contant geld: niet het huis kunnen verlaten vanwege de pandemie, het onbruikbaar worden van digitale betalingssystemen door een Russische aanval…), “wijst de veerkracht van contant geld erop dat het bredere systeemvoordelen heeft die moeilijk te kwantificeren zijn. Vanuit het perspectief van de systeemtheorie zijn digitale betalingssystemen weliswaar geoptimaliseerd voor efficiëntie (maximalisatie van de gemiddelde tijd tussen storingen), maar biedt contant geld een essentiële redundantie – een soort reservewiel – voor het betalingssysteem. Deze redundantie is van vitaal belang voor elk systeem, aangezien geen enkel systeem onfeilbaar is“, gaan de economen van de ECB nog verder.
De studie benadrukt dat steeds meer regeringen de rol van contant geld als “cruciaal onderdeel” van de nationale veiligheid onderstrepen en hun burgers, zoals in het geval van Nederland, Oostenrijk en Finland, aansporen om reserves aan te leggen om gedurende 72 uur in basisbehoeften te kunnen voorzien. De autoriteiten van deze landen raden bijvoorbeeld aan om tussen de 70 en 100 euro per gezinslid aan te houden. Sommige rechtsgebieden, zoals Finland, onderzoeken zelfs “storingsbestendige” geldautomaten om de toegang tijdens digitale storingen te garanderen.
“Kortom, het bewijs onderstreept het voortdurende belang van een efficiënte en solide geldvoorziening door centrale banken en de particuliere sector, met inbegrip van adequate reserves en veerkrachtige bedrijfscontinuïteitsplannen”, concludeert de studie van de Eurobank, waarbij wordt benadrukt dat “de infrastructuur en strategische reserves voorbereid moeten zijn op deze minder voorspelbare en zeer ingrijpende pieken”.
